Loksankhya Vadh ek Samasya Essay in Marathi: लोकसंख्या वाढ ही भारतासह संपूर्ण जगासाठी एक मोठी समस्या बनली आहे. भारत हा लोकसंख्येच्या बाबतीत चीननंतर दुसऱ्या क्रमांकाचा देश आहे, आणि दिवसेंदिवस येथे लोकसंख्या वाढत आहे. विज्ञान आणि वैद्यकीय क्षेत्राच्या प्रगतीमुळे मृत्यूदर कमी झाला आहे, परंतु जन्मदर अजूनही जास्त असल्याने लोकसंख्या सतत वाढत आहे. वाढती लोकसंख्या अनेक समस्यांना जन्म देते, जसे की बेरोजगारी, अन्न आणि पाण्याचा तुटवडा, पर्यावरणाचा ऱ्हास, शिक्षण आणि आरोग्य व्यवस्थेवरील ताण इत्यादी. ही समस्या हाताळण्यासाठी सरकार आणि नागरिकांनी योग्य पावले उचलली पाहिजेत.
लोकसंख्या वाढ एक समस्या मराठी निबंध: Loksankhya Vadh ek Samasya Essay in Marathi
पूर्वीच्या काळात लोकसंख्या तुलनेने स्थिर होती कारण आरोग्याच्या सोयीसुविधा फार विकसित नव्हत्या. आजारपणामुळे आणि अन्नधान्याच्या कमतरतेमुळे मृत्यूदर जास्त होता. मात्र, आधुनिक वैद्यकीय सुविधांमुळे मृत्यूदर घटला आहे, परिणामी लोकसंख्या झपाट्याने वाढत आहे. भारतासारख्या विकसनशील देशांमध्ये अजूनही अनेक लोक शिक्षणाच्या अभावामुळे कुटुंब नियोजन करत नाहीत. ग्रामीण भागात मोठे कुटुंब असणे हे आर्थिक सुरक्षिततेचे लक्षण मानले जाते. त्यामुळे अनेक कुटुंबांमध्ये अजूनही जास्त अपत्य जन्माला घालण्याची मानसिकता आहे.
लोकसंख्या वाढीचे दुष्परिणाम फार गंभीर आहेत. या वाढीमुळे सर्वात मोठी समस्या म्हणजे अन्न आणि पाण्याचा तुटवडा. लोकसंख्या वाढली की शेतीसाठी जास्त जमीन लागते, पण जमिनीचा मर्यादित साठा असल्यामुळे अन्नधान्य उत्पादनावर ताण येतो. वाढत्या मागणीमुळे अन्नधान्याच्या किमती वाढतात आणि गरीब लोकांना पुरेसे अन्न मिळणे कठीण होते. याशिवाय, पिण्याच्या पाण्याचा तुटवडा देखील वाढत चालला आहे. अनेक भागांमध्ये भूगर्भातील पाणी संपत आहे, आणि नद्यांचे प्रदूषण वाढल्यामुळे शुद्ध पाणी मिळवणे कठीण झाले आहे.
बेरोजगारी ही देखील लोकसंख्या वाढीमुळे निर्माण झालेली मोठी समस्या आहे. लोकसंख्या वाढली तरी रोजगाराच्या संधी त्या प्रमाणात निर्माण होत नाहीत. याचा परिणाम असा होतो की अनेक सुशिक्षित तरुण बेरोजगार राहतात. बेरोजगारीमुळे आर्थिक विषमता वाढते आणि अनेकांना गरिबीचा सामना करावा लागतो. यामुळे गुन्हेगारी वाढते, कारण आर्थिक संकटात सापडलेले लोक गुन्हेगारीकडे वळण्याची शक्यता जास्त असते.
याशिवाय, वाढत्या लोकसंख्येमुळे शिक्षण आणि आरोग्य व्यवस्थेवरही ताण पडतो. शाळांमध्ये विद्यार्थ्यांची संख्या खूप वाढते, पण शिक्षक आणि इतर शैक्षणिक सुविधा त्या प्रमाणात उपलब्ध होत नाहीत. यामुळे शिक्षणाचा दर्जा खालावतो आणि अनेक मुलांना योग्य शिक्षण मिळत नाही. तसेच, आरोग्य सेवांवरही मोठा ताण येतो. रुग्णालये आणि दवाखाने अपुरे पडतात, परिणामी लोकांना वेळेवर उपचार मिळत नाहीत.
लोकसंख्या वाढीमुळे पर्यावरणावरही गंभीर परिणाम होतो. अधिक लोकसंख्या असल्यामुळे जंगलतोड वाढते, कारण राहण्यासाठी जागा आणि शेतीसाठी जमीन आवश्यक असते. यामुळे पर्यावरणाचा समतोल बिघडतो आणि अनेक प्राणी आणि वनस्पती नष्ट होतात. औद्योगिकीकरण वाढल्यामुळे हवेचे आणि पाण्याचे प्रदूषण देखील वाढते. त्यामुळे तापमानवाढ आणि हवामान बदलासारख्या समस्या निर्माण होत आहेत.
ही समस्या सोडवण्यासाठी सरकार आणि नागरिक दोघांनीही पुढाकार घ्यायला हवा. लोकसंख्या नियंत्रणासाठी कुटुंब नियोजनाला प्राधान्य द्यायला हवे. सरकारने कुटुंब नियोजनाविषयी जनजागृती करायला हवी आणि लोकांना छोट्या कुटुंबाचे फायदे समजावून सांगायला हवे. तसेच, मुलींच्या शिक्षणावर भर देणे आवश्यक आहे, कारण शिक्षित महिला कुटुंब नियोजनात महत्त्वाची भूमिका बजावतात.
लोकसंख्या वाढ ही एक गंभीर समस्या असून यावर वेळीच उपाय न केल्यास भविष्यात परिस्थिती आणखीनच बिघडू शकते. प्रत्येकाने आपल्या जबाबदारीची जाणीव ठेवून कुटुंब नियोजनाचा स्वीकार करायला हवा. जर योग्य उपाययोजना राबविल्या, तर देशाचा विकास वेगाने होईल आणि प्रत्येक नागरिकाचे जीवन अधिक सुखकर बनेल.