Sadhyachya Shikshan Padhhativar Vichar Marathi Nibandh: आजच्या काळात शिक्षण प्रत्येक व्यक्तीच्या जीवनात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. शिक्षण हे केवळ पुस्तकातील ज्ञान मिळवण्याच साधन नाही, तर ते आपल्याला एक व्यक्तिमत्व निर्माण करण्याची क्षमता देणारे एक महत्त्वाचे अंग आहे. पण, सध्याच्या शिक्षण पद्धतीमध्ये काही बाबी आहेत ज्यामुळे विद्यार्थ्यांचे मानसिक आणि शारीरिक विकास योग्यप्रकारे होत नाही. या निबंधात आपन सध्याच्या शिक्षण पद्धतीवर विचार केला जाईल आणि त्याच्या विविध पैलूंबद्दल बोलणार आहोत.
सध्याची शिक्षण पद्धत आणि तिचे स्वरूप | Current education system and its nature
सध्याची शिक्षण पद्धत मुख्यतः थोड्याफार प्रमाणात पुस्तकांवर आधारित आहे. शिक्षक विद्यार्थ्यांना विविध विषयांची माहिती देतात आणि विद्यार्थ्यांना त्या माहितीस नुसते लक्षपूर्वक ऐकून आणि शिकून पुढे जावे लागते. या शिक्षण पद्धतीत, शिकवणीचा मुख्य उद्देश विद्यार्थ्यांनी परीक्षा पास करणे हा असतो. यामुळे शिक्षणाच्या मूलभूत उद्देशावर, म्हणजेच ज्ञानाचा व्यवहारिक वापर आणि जीवनातील सुधारणा, यावर कमी भर दिला जातो.
शाळांमध्ये मुलांना शिकवताना विविध गोष्टी लक्षात घेतल्या जात नाहीत. त्या गोष्टी जसे की विद्यार्थ्यांचा मानसिक दबाव, त्यांच्या सर्जनशीलतेला दिला जाणारा कमी वाव आणि परीक्षा पद्धतीमुळे त्यांच्या शिक्षणासोबतच व्यक्तिगत जीवनात निर्माण होणारा अडथळा.
शॉर्ट मोटिवेशनल स्टोरी हिंदी: Short Motivational Story in Hindi for Success
विद्यार्थ्यांवर निर्माण होणारा दबाव
सध्याच्या शिक्षण पद्धतीमध्ये मुख्यत: विद्यार्थ्यांना उत्तीर्ण होण्यासाठी अविरत कष्ट करावे लागतात. मुलांवर शालेय परीक्षा आणि गृहपाठांचा मोठा दबाव टाकला जातो. त्यांच्यावर उत्तम गुण मिळवण्याचा दबाव असतो, ज्यामुळे त्यांची मानसिक स्थिती नाजूक होऊ शकते. शालेय जीवनातील हा दबाव त्यांचे शारीरिक आणि मानसिक आरोग्य खराब करू शकतो.
परीक्षेच्या तणावामुळे विद्यार्थ्यांचा मानसिक विकास ठप्प होऊ शकतो. विद्यार्थ्यांना विश्रांती आणि खेळाच्या वेळीच त्यांच्या मनोबलाला चालना मिळू शकते. पण त्यांना दरवर्षी परीक्षा आणि गृहपाठ यामुळे त्यांना शारीरिक आणि मानसिक विश्रांती मिळत नाही.
सर्जनशीलतेचा अभाव | Lack of creativity
सध्याच्या शिक्षण पद्धतीत सर्जनशीलतेला तेवढा वाव दिला जात नाही. सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे शिक्षणामध्ये विचारांची मोकळीक आणि विद्यार्थ्यांच्या व्यक्तिगत आवडीनिवडीला महत्त्व देणे. उदाहरणार्थ, चित्रकला, संगीत, नृत्य, क्रीडा यांसारख्या कौशल्यांचा विकास कमी प्रमाणात केला जातो. मुलांच्या सर्जनशीलतेला वाव मिळाला नाही तर त्यांचे विचार, कल्पकता आणि आपला आत्मविश्वास कमी होतो.
आधुनिक शिक्षण पद्धतीत विद्यार्थ्यांना केवळ पाठ्यक्रमावर लक्ष केंद्रीत केले जाते. त्यात त्यांचे इतर गुण, आवडी आणि क्षमता उपेक्षित होतात. त्यामुळे विद्यार्थ्यांना त्यांचे कलेतील किंवा इतर असलेल्या कौशल्यांच्या साधनेची संधी मिळत नाही.
परीक्षा पद्धतीतील दोष
सध्याची परीक्षा पद्धत विद्यार्थ्यांना गुण मिळवण्याच्या फडात अडकवते. जेव्हा विद्यार्थ्यांना फक्त गुणवत्तेवर विचार केला जातो आणि त्यांच्या व्यक्तिमत्त्व, कला किंवा इतर कौशल्यांची कदर केली जात नाही, तेव्हा त्यांना अभ्यासात पूर्णपणे लक्ष देणे कठीण होऊ शकते. या पद्धतीमध्ये विद्यार्थ्यांना पुस्तके आणि नोट्सवरूनच परीक्षा देण्याची तयारी करावी लागते. परीक्षा पद्धतीत लवचिकतेचा अभाव असल्यामुळे विद्यार्थ्यांच्या क्षमता आणि वैविध्य दाखविण्याची संधी कमी होते.
विद्यार्थ्यांच्या व्यक्तिमत्वावर परिणाम | Effects on students’ personality
सध्याच्या शिक्षण पद्धतीचा एक मुख्य नकारात्मक परिणाम विद्यार्थ्यांच्या व्यक्तिमत्वावर होतो. ज्या विद्यार्थ्यांना अचूक उत्तर देणे आवश्यक असते, त्यांना त्यांच्या स्वत:च्या विचारांची मांडणी करण्याची संधी मिळत नाही. त्यांना फक्त शिक्षकाने सांगितलेली गोष्ट शिकवली जाते आणि तेच उत्तर परत दिले जाते. यामुळे विद्यार्थ्यांचे स्वावलंबन आणि आत्मविश्वास कमी होतो. त्यांना त्यांचे विचार मांडण्याची किंवा प्रश्न विचारण्याची संधी मिळत नाही.
सुधारणा आणि साक्षरतेचा दृषटिकोन
सध्याच्या शिक्षण पद्धतीमध्ये काही सुधारणा केली जाऊ शकतात. एक पर्यायी आणि लवचिक शिक्षण प्रणाली विकसित केली पाहिजे, ज्यामुळे विद्यार्थ्यांना विविध कलेतील किंवा इतर शाखांतील कौशल्यांमध्ये भाग घेण्याची संधी मिळेल. त्यांना नुसते गुण मिळवण्याच्या पेक्षा त्या कौशल्यांचा जीवनात वापर कसा करावा हे शिकवले पाहिजे.
तसेच, शिक्षणाच्या मूल्यांची पुनर्रचना केली पाहिजे. विद्यार्थ्यांना त्यांचे स्वभाव, क्रीडा, कला आणि इतर गोष्टींमध्ये भाग घेण्याचे encouragement मिळाले पाहिजे. त्या विद्यार्थ्यांना मुक्त विचार व्यक्त करण्यासाठी आणि इतरांची कदर करण्यासाठी संधी मिळाली पाहिजे. सर्व बाजूंनी, एक व्यक्तिमत्व विकसीत होण्यासाठी केवळ गुणांची आणि परीक्षांचीच गरज नाही, तर विद्यार्थ्यांचा एक चांगला माणूस बनवणं गरजेचं आहे.
निष्कर्ष
सध्याच्या शिक्षण पद्धतीला काही सुधारणा आवश्यक आहेत. या सुधारणा विद्यार्थ्यांना त्यांच्या बुद्धिमत्तेसोबतच त्यांच्या मनोबलाची, शारीरिक विकासाची आणि सर्जनशीलतेची दृषटिकोनातून देखील विचार करता येईल. त्यासाठी विद्यार्थ्यांना आनंदाने शिकण्याची आणि त्यांच्या इतर गुणांचा विकास करण्याची संधी दिली पाहिजे. शिक्षण केवळ ग्रेड्स, गुण, आणि परीक्षा देण्याची प्रक्रिया असायला नको, तर ते विद्यार्थ्यांच्या जीवनाच्या विविध अंगांचा विकास करणारे असावे.